Testereler

Atölyeyi ilk açtığım zamanlar, elimdeki alet edevatın yetersizliği yahut kalitesizliği yüzünden bazı işleri düzgün yapamadığımı düşünürdüm. Bunun için de hırdavatçı ve yabancı bazı sitelerde (mesela bkz.) gördüğüm her aletin peşinde, şeker hevesindeki çocuk gibiydim. Sonra sonra anladım ki alet önemli ama daha önemli olan onu nasıl kullanacağını bilmek. Daha da önemlisi, göz ve el hassasiyeti kazanmak. Richard Sennet o yüzden, mealen vasıfsız bir işçinin büyük makinelere ihtiyacı olduğunu, bir ustanın ise basit bir takım çantası ile bir çok işin üstesinden gelebileceğini yazmıştı.

Japon testerelerinin peşine de öyle düştüm ve Bursa Bauhaus’ta bulduğumda müthiş sevinmiştim. (Bursa’ya gidiş sebebim, Uluslararası Felsefe Kongresinde bildiri sunmak içindi. O bildiri de şurada.) Sanki alınca mucizevi şekilde birden kurt ağzını düzgün kesebilecektim; olmadı tabii 🙂 El aleti önemli ama maharet daha önemli. O da uzun zaman ve tecrübe gerektiriyor. Bir işte ustalaşmak için 10,000 saat çalışma gibi bir kriter varmış 🙂

Temel olarak iki tür testere var. Çekme yönünde kesenler (pull saw) ve itme yönünde kesenler (push saw). Batı tipi testereler itme yönünde keser. İtmenin yarattığı kuvvete dayanması için de belli kalınlıkta olmaları gerekir. Japon testereleri ise çekme yönünde keserler ve bu sebeple de çok ince yapılabilirler. Testerenin ince olması, daha az güç harcanarak daha temiz kesim yapılabilmesini sağlar. Japon marangozların rendeleri de batı tipi rendelerin aksine çekme yönünde çalışır.

Testereler tahtayı enine/sofrasına (cross cut) veya boyuna/suyuna (rip cut) kesme amacına göre de iki farklı tipte yapılır. Bu prensip daire testere veya şerit testere gibi motorlu tipler için de geçerlidir. Tahtayı boyuna ya da elyaf yönünde kesmek için daha iri dişli testereler kullanılır. Enine keserken ise daha küçük dişli sıgaça yahut sırtlı tipte testereler tercih edilir. Diş sayısı (TPI: Teeth per inch yani inç başına diş sayısı) testerenin büyüklüğü ve kesim tipi hakkında bilgi verir. Ayrıca diş tipi de önemlidir. Resimlerde farklı tipte dişleri görüyorsunuz. Dişler bilenirken enine (crosscut) kesim yapacak olan dişlerin her biri minik bir bıçak gibi açılır. Suyuna kesim yapacak testere dişleri ise minik birer ıskarpela gibi bilenir. Enine kesim testeresinden çıkan talaş daha ince iken diğeri sanki ıskarpela ile tahtayı yontarken çıkan yonga gibidir. Özellikle çalgı yapım gibi daha hassas ve ince işlerde daha ince dişli testereler tercih edilir.

Tahtanın yönüne göre farklı tip testereler olmasını şöyle açıklayabiliriz. Elinize kavrayabileceğiniz kadar pipet alın. Ağacın lifleri her bir pipet gibidir. Bunları boyuna kesmek çok miktarda talaş üretir. Bu yüzden de suyuna kesim testerelerinin diş adımı fazladır. Enine keserken ise lifleri kesersiniz. Kaba testereler, lifleri parçalar ve kötü bir yüzey bırakır. O yüzden çok daha ince dişli testereler bu tip kesim için tercih edilir.

Testereyi sadece tahta kesmek için değil müzik icra etmek için de bir enstrüman olarak kullanabilirsiniz. Nasıl mı? Buyrun 🙂 :

Devamı gelecek… 🙂