Kurt ağzı (V joint) bağlama eskiden beri kullanılan bir bağlantı türü. Bazı gitar yapımcıları da burguluğu sapa takmak için bunun kullanmış ki bağlamada da burguluk eskiden büyük ölçüde bu şekilde sapa eklenmiş.
Kurt ağzı, teknede V şeklinde kesilen dişi zıvana ve sapta bunun erkeği. Bugün artık fazla üretim yapan atölyeler bu tekniği terketmiş durumda çünkü biraz zahmetli ve zaman alan bir iş. Onun yerine az da olsa kırlangıç geçme ve daha çok da kavela kullanılıyor. Freze tezgahında sapın uç kısmı bir kavela şeklinde açılıyor. Teknede de aynı şekilde o kavelanın gireceği ölçüde bir delik. Şöyle:
Bu tip geçme sürat kazandırıyor. Her ne kadar sağlam olduğu söylense de ben buna ikna olmuş değilim. Birincisi tutkal yüzeyi, kurt ağzına göre çok az. İkincisi yükü taşıyan uç parça görece ince kalıyor. Üçüncüsü mevsime bağlı nem sonucunda bağlantı içinde genişleyip büzülen ahşap, bağlantının zayıflamasına yol açabilir. Bazı atölyelerde japon tabir edilen (Cyanoacrylate yahut super glue) yapıştırıcı ile bu işler yapılıyor. Halbuki japon yapıştırıcı hele de hızlandırıcı ile kullanıldığında çok sertleşip kırılganlaşan dolayısı ile esnekliğini kaybeden bir tür. Ahşabın bağıl neme göre sürekli hareket halinde olduğu düşünülürse hiç de iyi bir seçenek değil. Dördüncü bir sorun da temas yüzeyindeki azlık sebebi ile sapa iletilen titreşimde kayıp yaşanması.
Buna mukabil kurt ağzı geçme (tekne takozu en az 8-10 cm bırakılmak kaydı ile) daha geniş bir yapıştırma yüzeyi sağlıyor. Bağlantının üstüne yapıştırılan ek parça, iyi alıştırılmamış bir sapın bile atmasını engellemekte.
Buradan, kurt ağzı dışındaki bağlantılar asla iş görmez yahut mutlak olarak yanlıştır gibi bir iddiam olduğu anlaşılmasın. Yapımcılar, sadece kendi yaptıklarının en doğru olduğu hususunda çok keskin inançlara sahiptirler genelde. Benim az buçuk mekanik bilgim ve tecrübem, kurt ağzının diğerlerine göre her bakımdan üstün olduğunu söylüyor sadece.
Sap konusunda Özay Önal’ın güzel ve ayrıntılı bir yazısı için buraya bakabilirsiniz.
Aşağıda kurt ağzı açma ile ilgili bazı resimler ve ayrıca kısa bir video göreceksiniz:
Konu ile ilgili olarak başımdan geçen bir olayla edindiğim tecrübeyi paylaşmak isterim. 2012’de bu kavelalı geçme modası artık küçük ve orta ölçekli atölyelerde de yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Başlarda sizin gibi düşünüyordum ben de.Zira bu kavela olayını ben bağlamaya hiç yakıştıramıyordum. Daha ziyade mobilyacılığa özgü bir yöntem gibi geliyordu.Nitekim Ankara’da bağlamalarımı yaptırdığım ve dürüstlüğüne ve ustalığına çok güvendiğim ustamla hararetli bir istişareye başladık bu konuda. Kendisi de önceleri bu kavela ile geçme yöntemine hiç sıcak bakmamış ve çok direnmiş fakat denemeden hüküm vermemek adına başlarda yarı yarıya geçme ve kurt ağzı olarak çıkartmaya başlamış bağlamaları.Bir sorun olmadığını gözlemlediğini hangi yöntemle istersem onunla yapabileceğini söyleyince gözümü karartıp ustaya bir 48 tekne divan bağlama kavela ile geçme yöntemiyle bir tane de 42 tekne uzun sap bağlamayı kurt ağzı geçme yöntemiyle yaptırdım. Her ikisinde de baştan aşağı aynı malzeme ve ağaçlar kullanıldı. Ben önce divan tesviyelik olur diye düşünüyordum. Yere koyulduğunda neredeyse 160 cm yüksekliği sebebiyle mantıken deformasyona uğramaya daha müsait olduğunu düşünüyordum. Fakat 42 tekne kurt ağzı ile yaptırdığım bağlamam geçen sene tesviyelik olmasına rağmen 48’lik divan bağlamamda hala kulağımla ayırt edebileceğim tesviye problemi yok ve zevkle çalıyorum.
Tabi bu konuda yalnızca benim bu edindiğim tecrübe ile bir genelleme hüküm vermek; kurt ağzı kötüdür veya kavela iyidir demek pek mantıklı değil. Çeşitli varyasyonlar denenmeli ve ona göre karar verilmeli. Zira yapımdan ziyade belki teknenin içindeki takozda kayma belki saptaki bir sorun belki de yapım sırasında bilinmeyen veya farkedilmeyen başka herhangi bir sorun da buna neden olmuş olabilir. Çalışmalarınızda başarılar diliyorum, esen kalın.
Sayın Güneş Çiftçisoy,
Öncelikle yorumunuz için çok teşekkür ederim.
Ben de yazıda mutlak bir iddiam olmadığını belirtmiştim. Mühendislikte emniyet katsayısı diye bir tabir vardır. Basitleştirirsek, maksimum 100 kg taşımak üzere inşa edilmiş bir taban için diyelim ki yine 100 kg taşıyabilecek bir profil kullanmayı hiç bir mühendis düşünmez. Burada emniyet katsayısı devreye girer ve mesela 200 kg taşıyabilecek bir profil kullanılır.
Aynı örnek üzerinden gidelim: Diyelim ki bir bağlamada telin gerilimi sap üstünde 50 kglık bir yük uyguluyor. Kavela geçme de diyelim ki 80 kglık bir yüke tahammül edebilecek güçte ise kurt ağzı muhtemelen 120 kglık bir yüke tahammül edebilecek güçte olur. Şüphesiz burada verdiğim rakamlar tahmini ve sadece bir fikir vermesi için. Bundan çıkan sonuç şu, elbette kavela geçme de daha düşük emniyet katsayılı bir birleştirme olarak sorun yaşamadan kullanılabilir. Sadece bağlantıyı esas alıp diğer faktörleri ihmal edersek rahatlıkla diyebiliriz ki kurt ağzı zamana karşı dayanma, tahammül edeceği yük ve sapa iletilecek rezonans açısından daha üstündür.
Gelelim sizin sazlarınıza. Sapın tesviye istemesi çoğunlukla bağlantıdan kaynaklanmaz. Eğer bağlantıdan kaynaklanıyorsa zaten o sapı söküp tekrar yapıştırmak gerekir çünkü tutkal salmış demektir. Tesviyenin sebebi sapın kendisinden kaynaklanır. Sap, tellerin gerilimine dayanamayıp öne eğilir. Bunun bir çok sebep olabilir. Ağacın biçilme yahut takılma yönünün yanlış olması, yeterli kurumamış olması, nem ve sıcağa maruz kalması vs. Yani ben sazınızın tesviyeye ihtiyaç göstermesinin sap bağlantı şekliyle ilgili olduğunu zannetmiyorum. Eğer öyle ise problem, bağlantının türünde değil yapılış şeklindedir.
Selamlarımla…
Engin Bey çalışmalarınızı özenle takip ediyorum.Gerçekten harika işler çıkarıyorsunuz.Hemde yarı hobi olarak.Tebrikler.
Bende emekli olduktan sonra bağlama yapımı ve tekne oyma işlerini çok zevk alarak yapıyorum.Sizlerin tecrübe ve fikirlerinde istifade ediyorum.Teşekkürler.
Teşekkür ederim Adem Bey. Umarım daha fazla yazma imkanım da olur. Selamlar.
Aleykümselam.Bende teşekkür ederim Engin Bey. İnşallah her zaman bekleriz. Selamlar.